DePetrus – Een kerk van, door en voor de Vughtenaren
In 2018 opende in Vught cultureel ontmoetingscentrum DePetrus, in de voormalige Petruskerk.
Dat was het resultaat van een jarenlang proces. Het vergde tomeloze inzet en doorzettingsvermogen van enkele betrokken Vughtenaren, het inzicht van Vughtse ondernemers, medewerking van de gemeente, welwillendheid van het bisdom en het enthousiasme van de hele Vughtse gemeenschap. DePetrus is het gebouw dat hen verbindt. De bewoners van Vught zien DePetrus als iets dat van hen is.
Wat is DePetrus?
DePetrus is de voormalige rooms-katholieke St. Petruskerk in Vught.
In 1884 opent de bisschop van ‘s-Hertogenbosch, mgr. A. Godschalk, de rooms-katholieke St. Petruskerk in Vught. Na eeuwen van gedoogbeleid is het katholicisme bezig met een inhaalslag en overal verrijzen nieuwe kerken. Architecten Pierre Cuypers en Carl Weber staan aan de wieg van velen hiervan. Ook de St. Petruskerk is van de hand van Weber. Kunstenaar Charles Grips, die in 1880 in Vught kwam wonen, levert de schilderijen voor de kerk. Na een roerige bouwperiode en jaren van schuurkerken heeft verrijst op de Heuvel een kerk met bijzondere architectuur. Dat levert het gebouw in 2001 de status van Rijksmonument op. Met een toren die maar liefst 57 meter en 90 centimeter hoog is, is het met recht een blikvanger in Vught.
Sinds 2005 is de kerk niet meer in gebruik voor erediensten omdat er toen stukken uit het plafond vielen. Jarenlang blijft onzeker of de kerk behouden kan blijven. Een groep bezorgde burgers heeft, op initiatief van Henk Smeets, de kerk van de ondergang gered. In 2005 richt de groep de ‘Stichting tot Behoud van de Petruskerk’ op. Zij denken aan herbestemmen. Dat blijkt moeilijk, omdat het bisdom grote reserves heeft bij herbestemming, mede door een kerk in Den Bosch die is omgebouwd tot feestlocatie. De stichting komt met een gedegen inrichtingsplan met een sociaal maatschappelijke bestemming. Daar gaat de bisschop na veel wikken en wegen mee akkoord. In de volgende jaren leiden financiële obstakels bijna alsnog tot het slopen van DePetrus, als zeven lokale ondernemers het plan adopteren, een sobere variant bedenken en zelf besluiten te investeren. Daarnaast dragen Rijk, provincie en gemeente 2 miljoen euro bij voor de restauratie van het kerkgebouw. Ook vanuit de Vughtse gemeenschap komt steun, al is die vooral symbolisch. Honderden inwoners doneren enkele tientjes voor de restauratie en krijgen de eretitel Petrusganger. Wie een heel glas-in-lood-raam bekostigt, krijgt de titel Petrusvaarder. Tijdens de restauratie worden zoveel mogelijk Vughtse bedrijven ingeschakeld. Het is Vught voor Vught en door Vught.
Uitgangspunt van het ontwerp is dat de kerkvloer van de kerk een ontmoetingsplein wordt, waar inwoners elkaar tegenkomen op weg naar het terras in de Petrustuin, de bibliotheek of de winkelstraat. In 2018 opent DePetrus zijn deuren als cultureel ontmoetingscentrum waarin de bibliotheek, stichting Anders Bezig Zijn, het Vughts Museum, de Wereldwinkel en Welzijn Vught een plaats hebben gevonden. Stichting Ontmoetingscentrum DePetrus beheert de locatie en verzorgt ook het gastteam en rondleidingen. Daarnaast zijn er kantoren en workshopruimtes.
Het ontmoetingscentrum is een groot succes: in 2019, een jaar na opening, ontvangt DePetrus haar 200.000e bezoeker. Vanaf het begin is gekozen voor synergie. De organisaties in DePetrus zitten niet elk op hun eigen eiland, maar zijn fysiek juist zo dooreengevlochten dat de bezoekers alle functies van DePetrus tegenkomen. Zoveel mogelijk programmeren de organisaties gezamenlijk. Daardoor ontdekken de biljarters van ABZ de leestafel van de bibliotheek, doen bezoekers van de bibliotheek nu mee aan de cursussen van ABZ, enzovoort. DePetrus is de ‘huiskamer van Vught’ geworden. Het aantal leden van alle organisaties is flink gegroeid en hun doelgroepen worden gemengder, o.a. qua leeftijd en sociale achtergrond.
DePetrus laat goed zien waarom het zo belangrijk is om cultureel erfgoed in leven te houden: het kan een gemeenschap verbinden. In 2019 was DePetrus één van de kerken die de Pieter van Vollenhovenprijs kregen, als “voorbeelden van geslaagde herbestemmingen van religieus erfgoed”.
En natuurlijk brengt een open plan en maatschappelijk-sociale programmering uitdagingen met zich mee. Soms botsen de wensen van verschillende bewoners of bezoekers. Het gebruik van de algemene ruimtes als het podium is daar een goed voorbeeld van. Wanneer het Vughts Museum op die plek een mooie expositie wil plannen terwijl de bibliotheek een uitgelezen kans heeft om een gewild schrijver te laten voordragen, dan hoeven de belangen niet altijd in lijn met elkaar te liggen. Op zulke momenten is het essentieel om goed met elkaar te communiceren, tijdig te overleggen en helder na te denken over de toegevoegde waarde voor de hele gemeenschap. Dat is een proces waar de bewoners van DePetrus in de afgelopen jaren steeds beter in zijn geworden, waardoor er mooie initiatieven ontstaan en activiteiten vanuit gezamenlijkheid georganiseerd worden.
Daarnaast is het bijzonder om te zien hoeveel vrijwilligers actief zijn in de diverse organisaties binnen DePetrus. Bij het Vughts Museum, de WereldWinkel, Anders Bezig Zijn, als taalmaatje in de bibliotheek, als gastheer of gastvrouw van DePetrus of als gids. Ook dat verbindt de gemeenschap aan DePetrus. Ieder heeft een eigen verhaal en verbinding met dit iconische gebouw in het hart van Vught.
DePetrus in het nieuws
Vanaf de opening in 2018 kan DePetrus rekenen op veel aandacht uit binnen- & buitenland. Er verschenen diverse artikelen, DePetrus kreeg aandacht in radio- & tvprogramma’s en sierde zelfs de cover van een boek. Een greep uit de aandacht voor DePetrus is hier te vinden.